Een studie van Kerst Boersma, Marja van Graft en Marie-Christine Knippels, die hieronder gedownload kan worden, gaat in op de problemen die kinderen kunnen hebben bij de ontwikkeling van begrippen van een aantal onderwerpen die vallen binnen het vakgebied natuuronderwijs/science.

Conceptuele ontwikkeling

Bij natuuronderwijs komen onderwerpen aan bod op het gebied van biologie, natuurkunde en scheikunde. Sinds de jaren tachtig is er, vooral in Angelsaksische landen, veel onderzoek gedaan naar begripsontwikkeling bij kinderen over die onderwerpen. Het gaat om onderwerpen die in principe ook bij natuuronderwijs in het Nederlandse basisonderwijs aan de orde komen.

Voor het domein biologie wordt ingegaan op conceptuele problemen die kinderen kunnen hebben in het onderwijs over eigenschappen en het classificeren van organismen, over de structuur en functie van het menselijk lichaam en van planten, en over levensprocessen, voortplanting, erfelijkheid en ecosystemen.
Bij het domein scheikunde gaat het om problemen die zich voordoen bij classificatie en samenstelling van stoffen en chemische veranderingen.
Voor het domein natuurkunde gaat de studie in op de preconcepten die kinderen vaak hebben bij fasen en veranderingen van stoffen zoals verdampen, condenseren, stollen en smelten. Ook licht, elektriciteit en magnetisme worden besproken.

Achtergrond

In het Nederlandse basisonderwijs gaat de aandacht vooral naar taal- en rekenonderwijs, de leergebieden die worden gezien als de pijlers van het basisonderwijs. Zo heeft het inspectiebezoek op basisscholen, waar het de inhoud van onderwijs betreft, nagenoeg alleen betrekking op de kwaliteit van taal en rekenen. Door deze aandacht komen andere vakken in de knel, zoals het leergebied Oriëntatie op mens en wereld, waartoe onder andere de domeinen natuuronderwijs, milieu en techniek behoren. In een aantal Angelsaksische landen is die situatie heel anders. Het vak ‘science’ (biologie, natuurkunde, natuurkundige aardrijkskunde en milieu) heeft daar een gelijkwaardige positie als taal en rekenen. Dat heeft bijv. in Engeland een traditie mogelijk gemaakt van onderzoek naar de ontwikkeling van ‘science’ in het primair onderwijs die in Nederland zo goed als ontbreekt. De basis daarvoor is er in ons land wel, in de vorm van voorstellen voor inhoud en didactiek van het natuuronderwijscurriculum die met name in het project Natuuronderwijs voor de Basisschool (NOB, een project van de SLO) zijn gedaan, en die ten grondslag liggen aan de huidige kerndoelen en methoden voor natuuronderwijs.

• Download: Hoofdstuk Concepten van kinderen over natuurwetenschappelijke thema’s” uit Kerst Boersma, Marja van Graft, Marie-Christine Knippels (2003): “Natuuronderwijs: Curricula en concepten van kinderen.” Enschede: SLO